Спявалі з асаблівым натхненнем і задавальненнем не толькі таму, што песня файная. Большасць з нас ведала: аўтарам слоў з’яўляецца наш зямляк, ураджэнец Смаргоншчыны, паэт, журналіст, член Саюза пісьменнікаў, а сёння яшчэ і палітык Уладзімір Някляеў.

Такім чынам, Смаргонь. Чарговая цікавая кропка на літаратурнай карце нашага рэгіёна.

У Смаргонскім гістарычна-краязнаўчым музеі вам раскажуць пра літаратурнае жыццё краю.

• Пачнуць, магчыма, са звестак пра бібліятэку магнатаў Зяновічаў, вядомую з 16 стагоддзя.

• Напэўна, згадаюць імя Андрэя Волана. Гэта філосаф і публіцыст, які ў 16 стагодзі купіў маёнтак Солы на Смаргоншчыне. Сённня там жыве паэт, член Саюза пісьменнікаў Беларусі Мар’ян Дукса. Сёлета ён атрымаў рэспубліканскую літаратурную прэмію з апаэтычны зборнік "Птушка вечнасці – душа".
  • У вёсцы Жодзішкі ў калегіуме езуітаў у 18 стагоддзі быў школьны тэатр, тэксты для спектакляў якога пісалі мясцовыя настаўнікі паэтыкі і рыторыкі.
  • Згадаем Міхаіла Клеафаса Агінскага (1765 −1833). Ён праславіўся не толькі як дыпламат і кампазітар. Але і як аўтар мемуараў.
  • У 1749 годзе маёнтак Кушляны набыў Антон Багушэвіч, прапрадзед Францішка Багушэвіча (1840 – 1900). Тут прайшло дзяцінства паэта. У Кушлянах ён атрымаў пачатковую адукацыю ў хатніх настаўнікаў. Адсюль паехаў вучыцца ў Віленскую гімназію, а затым у Пецярбуржскі ўніверсітэт.
  • Вершы Кушлянам прысвяцілі паэты Данута Бічэль-Загнетава, Мар’ян Дукса, Алесь Пісьмянкоў. Сёння ў вёсцы працуе музей Багушэвіча, якім загадвае паэт Алесь Жамойцін.
  • У 19 стагоддзі багатае літаратурнае жыццё было ў маёнтку Дабраўляны. У 1818 годзе яго набыў архітэктар Адам Гюнтэр (1782–1854). Пры ім Дубраўляны сталі асяродкам культуры. Частымі яго гасцямі былі Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч, Тамаш Зан, Ян Чачот, Ігнат Ходзька, Станіслаў Манюшка,Уладзіслаў Сыракомля. Паэт Сыракомля пасадзіў тут на памяць клён.
  • У маёнтку нарадзілася і жыла польская пісьменніца Габрыэля Пузына (1815–1869).
  • Фальварак Крыстынопаль, які сёння не існуе, належаў бацьку Адама Гурыновіча – паэта-дэмакрата 19 стагоддзя. Тут Адам збіраў фальклор.
  • У Войстаме ў родавым склепе на мясцовых могілках пахаваны Ігнат Ходзька, польскі празаік, паэт, мемуарыст, яго дачка Станіслава, унук Лявон.
  • Смаргонь – радзіма габрэйскіх пісьменнікаў Ахарона Кабака і Аўрама Суцкявера. Апошні памёр ў 2010 годзе ў Ізраілі.
  • У горадзе нарадзіліся карэспандэнт газеты “Наша Ніва” Ян Сініцкі і паэт, празаік, драматург Майсей Кульбак. Гэтыя дзеячы  тварылі ў пачатку 20 стагоддзя.
  • У Смаргоні ў гарбарнай майстэрні працаваў пісьменнік Цішка Гартны (Зміцер Жылуновіч).

  

  • Вёска Арляняты дала нашай літаратуры адразу чатыры таленавітыя асобы з прозвішчам Станкевіч. Адам (1892 – 1949) – літаратуразнавец, публіцыст, выдавец. Станіслаў (1866 – 1964) – выдавец, паэт. Яшчэ адзін Станіслаў (1907 – 1980) – крытык, грамадскі дзеяч, публіцыст, паэт. І Янка (1891 – 1976) – мовазнавец, перакладчык.
  • А з вёскі Шутавічы паходзяць два літаратары з адным прозвішчам. Віктар Шутовіч (1890 – 1960) – публіцыст і драматург, і Янка Шутовіч (1904 – 1973) – літаратуразнавец і выдавец.
  • У Крэве ў час Першай сусветнай вайны ваявалі рускія пісьменнікі Міхаіл Зошчанка і Валянцін Катаеў.
  • Зарудзічы – радзіма Алеся Салагуба (1906 – 1934) і Паўла Савоські (нар. у 1941).
  • У вёсцы Вётхава ў 1934 годзе нарадзіўся Арсень Ліс – фалькларыст і літаратуразнавец, доктар філалагічных навук.
  • З Лылойцяў паходзіць паэт і журналіст Артур Цяжкі (1943 – 1984).
  • Лаўрэатка прэміі Цёткі, член Саюза пісьменнікаў Беларусі Ала Клемянок сёння паспяхова сумяшчае паэтычны, музычны і журналісцкі таленты. Яна працуе ў смаргонскай раённай газеце.
  • У 2009 годзе ў Смаргоні адбылося рэспубліканскае свята –  Дзень беларускага пісьменства.

  

  Уладзімір Някляеў

  Уладзімір Някляеў нарадзіўся ў 1946 годзе ў Смаргоні. Паэт, празаік і грамадска-палітычны дзеяч, лаўрэат шэрагу прафесійных і дзяржаўных узнагарод за літаратурную дзейнасць. Намінант на Нобелеўскую прэмію (2011).

  Дзіцячыя гады правёў у вёсцы Крэва. У 1962- 1966 гг. вучыўся ў Мінскім тэхнікуме сувязі. Працаваў сувязістам на Поўначы, у Сібіры, на Далёкім Усходзе, радыёмеханікам у мінскім тэлевізійным атэлье. Займаўся на аддзяленні паэзіі Літаратурнага інстытута ў Маскве (1971). Завочна скончыў філалагічны факультэт Мінскага педагагічнага інстытута (1973).

  Працаваў у выданнях “Знамя юности”, “Тэатральны Мінск”, “Літаратура і мастацтва”.

  З 1978 – старшы рэдактар галоўнай рэдакцыі літаратурна-драматычных праграм Беларускага тэлебачання, з 1987 –  галоўны рэдактар часопіса  ”Крыніца”.

  Сябар Саюза пісьменнікаў СССР,  беларускага ПЭН-цэнтра.

  З 1998 па 2001 – старшыня Саюза беларускіх пісьменнікаў.

  Выступае з вершамі ў перыядычным друку з 1970 года. У 1976 годзе выдаў першы зборнік паэзіі    “Адкрыццё”. Аўтар паэтычных кніг “Вынаходцы вятроў”, “Знак аховы”, “Мясцовы час”, “Наскрозь”, “Дрэва болю”, “Галубіная пошта” і многіх іншых.

  Аўтар тэкстаў шматлікіх папулярных песень.

  Літ-парада ад Уладзіміра Някляева

  Калі пісаць, дык толькі так пісаць,

  Як бліскавіцу доўжыць бліскавіцай,

  Як з вены ў вену кроў пераліваць…

  Пісаць, як спавядацца і маліцца.

  

  ***

  На мох зялёны   жоўтае лісцё.

  Бялюткі снег   на рыжую салому.

  І ў гэты ясны час, адчуўшы стому,

  Спакойна я кажу сабе самому:

  Мне ёсць чым апраўдаць маё жыццё.

  Не тым, што жыў, любіў... Зусім не тым.

  І без мяне жылі, любілі ў свеце.

  Не тым, што ў свеце застануцца дзеці,

  Не тым, што калі дзьмуў сцюдзёны вецер

  На ім стаяў і выстаяў на ім.

  А чым тады? А тым, што, колькі мог,

  Не паміраў, не гледзячы на стому,

  А сніў і сніў жыццё!.. І, можа быць, збярог

  Калі не ўсё, чаго не сніць нікому,

  Дык хоць бы тое, што казаў мне Бог

  Пра снег, пра мох, пра лісце, пра салому.

  

  ***

   Ветраны ранак апошняга дня лістапада.

  Першыя подыхі неасмялелай зімы.

  Далеч наперадзе...

  Сцены і лесвіцы ззаду.

  Не азірайся, каханая: гэта не мы!

   

  Гэта не нас даганяе па лесвіцах здрада,

  Гэта не мы сярод сцен, як з нямою нямы,

  Гэта не з намі нянавісць засела ў засаду, –

  Ты не палохайся, любая: гэта не мы...

   

  Гэта ў пару, калі мёдам набраліся соты,

  Згаслі маланкі, бязладна грамы адгулі,

  Раптам над ранкам,

  над ветрам,

  над снегам з лістотай

  Прывіды нашы, спалохаўшы нас, праплылі.

  

  ***

  Я марыў даць радасць матулі

  І бацькава шчасце знайсці,

  А потым

               па вёсцы

                            у белай кашулі

  Апошнім парадам прайсці.

  Ды позна!.. Парваліся лёскі

  Між імі і мной! –

            І ў жыцці

                 Адно засталося

                               па вёсцы

  У белай кашулі прайсці.

  

  Дзяніс Бурко

  Дзяніс Бурко нарадзіўся ў 1988 годзе ў Мінску. Мае карані з-пад вёскі Крэва, што на Смаргоншчыне.

  Вучыўся ў ліцэі імя Якуба Коласа. Працуе настаўнікам беларускай мовы і літаратуры. Сустваральнік відэапраекта “Litara-A” па папулярызацыі беларускай літаратуры.

  

  Крэва

  Крэва – ты гераічнае.

  Крэва –ты рамантычнае.

  Крэва – ты векапомнае.

  Ты – жывая крыніца.

  Ты – божае месца.

  Ты – казка.

  Ты – песня.

  Ты – бардаўскі кліч.

  Ты – душа Беларусі.

  Цябе я люблю!

  І здрадзіць табе мяне не спакусяць.

  

  Любоў

  На гэтым грэшным свеце

  І ў небе, над зямлёй,

  Адно усіх яднае,

  І то адно – Любоў!

  Любоў не знае злосці,

  Не ведае граху

  І церпіць ўжо без меры

  За ўсіх і за адну...

  Быць верным той Любові

  І той Любоўю жыць –

  Вось мэта існавання:

  Жыццём Любоў дарыць!

  Падзяка

               Прысвячаю сястрычцы Насці.
  

  Удзячны я за разуменне,

  За прамяні гарачых слоў.

  За памяць і за летуценні,

  Якія дорыш сэрцу зноў.

  Твае лісты, бы з волі весткі,

  Навіны звыклага жыцця.

  Тут для мяне, як на прадвесні,

  Прыемны шчэбет салаўя.

  Пайду куды ці застануся

  У свеце клопатаў, надзей –

  Ты для мяне апорай будзеш,

  Маёй падтрымкай у нудзе.

   

  АКСАНА ЯРАШОНАК, "Рэгіянальная газета"