Ужо два гады грошы ляжаць на рахунку мёртвым грузам. І калі праект у хуткім часе не будзе працаваць, грошы давядзецца вярнуць назад.

Здавалася б, у Камарове ёсць усё, каб апрабаваць мадэль сучаснай беларускай вёскі. Перш за ўсё ёсць прадпрымальнікі-энтузіясты на чале з кансультантам Цэнтра развіцця сельскага прадпрымальніцтва "Камарова" Эдуардам Вайцяховічам, а таксама, што яшчэ вельмі важна, – патрэбныя для старту праекта грошы. Але праект не можа стартаваць, бо беларускія чыноўнікі на працягу двух гадоў не могуць даць яму зялёную вуліцу.

Ён з'ехаў у Камарова

Камарова – невялікая вёска ў Мінскай вобласці з насельніцтвам каля 900 чалавек. Яна размешчана на тэрыторыі Нарачанскага краю, папулярнага ў Беларусі турыстычнага курорта. У Камарове ёсць сядзібна-паркавы комплекс сярэдзіны ХIХ стагоддзя, захаваўся і графскі дом. Старадаўняя сядзіба з выдатным паркам і маляўнічымі сажалкамі прыцягвае сюды турыстаў.

Сучасная гісторыя Камарова пачалася з прыездам у вёску ураджэнца гэтага краю Эдуарда Вайцяховіча – ён быў прызначаны дырэктарам Свірскага сельскагаспадарчага прафесійнага ліцэя. У той час ён неаднаразова ездзіў на стажыроўкі ў Латвію, Польшчу, Амерыку, Германію. «Менавіта немцы і«пераламалі»мае мазгі. Я паглядзеў, якая ў нямецкай вёсцы, дзе 600 чалавек жывуць, інфраструктура: колькі там крам, колькі заводзікаў маленькіх і фірмаў разных! І тады зразумеў, што ў вёсцы можна жыць багата і прыгожа », – распавядае Э. Вайцяховіч.

У 2004 годзе пры падтрымцы сумеснага праекта ПРААН і ўрада Беларусі быў адкрыты Цэнтр развіцця сельскага прадпрымальніцтва "Камарова". Жонка Вайцяховіча Ала стала дырэктарам цэнтра. Праект ПРААН дапамог закупіць будаўнічыя матэрыялы для ўладкавання офіса – дарэчы, офіс цэнтра знаходзіцца ў адрэстаўрыраваным будынку графскага свінарніка.

Сёння гэта адзіны ў Беларусі недзяржаўны цэнтр, дзе сельскія прадпрымальнікі могуць атрымаць кансультацыйную дапамогу. Тут праводзяцца семінары, сабраная вучэбна-метадычная база, працуюць кваліфікаваныя спецыялісты. Варта адзначыць, што ў Камарове таксама створаны першы ў Беларусі сельскі крэдытны саюз. Каб «заразіць» сваёй ідэяй маладых хлопцаў і дзяўчат, сям'я Вайцяховічаў на летніх вакацыях ладзіцьу Камарове школу маладога прадпрымальніка.

Турыстычны кірунак бізнэсу Эдуард Вайцяховіч называе «маторам», які цягне за сабой развіццё на сяле іншых бізнес-кірункаў. За гэты час у ваколіцах Камарова створана некалькі сядзібаў аграэкатурызму: «Падкасцёлак», «Лілея», «Собінава», кавальская сядзіба «Трабуцішкі» і г.д.

На працягу 10 гадоў па ініцыятыве Эдуарда Вайцяховіча у Камарове праводзіцца нацыянальная выстава-кірмаш народных рамёстваў і промыслаў «Камарова – кола дзён". У Камарова з'язджаюцца сотні рамеснікаў практычна з усіх рэгіёнаў Беларусі, каб паказаць свае вырабы, пагутарыць і, вядома ж, зарабіць, бо кірмаш вельмі папулярная ў турыстаў. У 2006 годзе Камарова стала галоўнай пляцоўкай правядзення Рэспубліканскага экалагічнага форуму (на яго падрыхтоўку вёска нават атрымала дзяржпадтрымку ў памеры 1 мільярда рублёў).

Час адчыняць бізнес-інкубатар

За гады працы Цэнтра развіцця сельскага прадпрымальніцтва "Камарова" Вайцяховічу ўдалося ажыццявіць нямала праектаў, але галоўны праект – стварэнне сельскай бізнес-інкубатара – адужаць пакуль не ўдалося.

Гэтай ідэяй Вайцяховіч апантаны больш за 10 гадоў. Бізнес-інкубатар – структура, якая дапамагае стаць на ногі пачаткоўцам-прадпрымальнікам. Тут дапамагаюць не толькі з рэгістрацыяй, вядзеннем бізнесу, кансалтынгам, але і даюць плошчы пачаткоўцам-прадпрымальнікам.

Бізнес-інкубатар плануецца размясціць у былой графскай сядзібе. Яна даўно пустуе. Ёсць і патэнцыйныя вытворчыя плошчы – размешчаныя насупраць апусцелай пабудовы СВК «Свірскі край», якія зараз не выкарыстоўваюцца. Распрацаваны бізнес-план праекта, складзеныя розныя віды мадэльных бізнэсаў.

Ёсць у Вайцяховіча ідэя зрабіць свой мясцовы эксклюзіўны камароўскі прадукт: сертыфікаваць пару дзясяткаў прыватных гаспадарак у рэгіёне на вытворчасць экалагічна чыстай сельскагаспадарчай прадукцыі і для гэтага стварыць таварны знак – «Камарова» і прасоўваць яго па інтэрнэце. А таксама ладзіць па выхадных на плошчы ў Камарове кірмашы.

У бізнес-інкубатары плануецца размясціць пякарню, сыраварню, кілбасны цэх, кузню, конеферму, гасцініцу на 20-30 месцаў, станцыю тэхабслугоўвання. Можна таксама адкрыць спартыўны цэнтр, рамесныя майстэрні, у тым ліку па вырабе сувенірнай прадукцыі, прадпрыемства па вытворчасці садовай мэблі, ферму па гадоўлі стронгі і т. д.

«У нашым сельскім бізнес-інкубатары павінны быць розныя віды бізнэсу. Але так як мы жывем у Нацыянальным парку, дзе шмат азёр і рэк, то не выкарыстоўваць такі від эканамічнай дзейнасці, як вырошчванне стронгі, проста глупства і непрагматычна. Тым больш што побач з Камаровам цякуць дзве рэчкі – Свір і Страча. У адной вада летам халодная, а ў другой – цёплая, – ідэальнае месца для развядзення стронгі», – распавёў у інтэрв'ю аглядальніку “БЕЛРЫНКА” Эдуард Вайцяховіч.

Дарэчы, гутарылі мы ў кулуарах польска-беларускага форуму «Прэснаводнае рыбалоўства і развядзенне рыб: магчымасці супрацоўніцтва». Вайцяховіч прыехаў на форум у пошуках патэнцыйнага партнёра для будучага сельскай бізнесу.

«Але каб стварыць у Камарове стронгавую ферму, патрэбныя зямля, плошчы, рэсурсы. Вырашыць гэтыя праблемы немагчыма, пакуль праект стаіць на месцы, а грошы мёртвым грузам ляжаць на рахунку», – кажа Вайцяховіч.

Хоць ён ужо загадзя заразіў планамі развіцця бізнесу некаторых маладых людзей, якія раней пакінулі вёску ў пошуках цікавай працы. «Яны зацікавіліся праектам і гатовыя вярнуцца», – адзначае прадпрымальнік.

Бюракратычны тупік?

Вернуцца маладыя людзі ў Камарова ці не, будзе залежаць ад таго, ці ўдасца Эдуарду Вайцяховічу адстаяць выпакутаваны праект.

Дзеля справядлівасці варта адзначыць, што праціўнікаў у праекта няма. Ідэя стварэння бізнес-інкубатара ў Камарове прапісаная нават у прэзідэнцкім указе аб развіцці Нарачанскага краю. Каб яе рэалізаваць, у 2012 годзе чыноўнікі прапанавалі заключыць інвестдагавор, згодна з якім цэнтр абавязаўся знайсці міжнародную дапамогу і стварыць у графскім доме бізнес-інкубатар. У той час заканадаўчыя ўмовы не дазвалялі перадаваць будынкі ва ўласнасць, таму цэнтру перадалі пустыя памяшканні майстэрняў сельскагаспадарчага ліцэя ў бязвыплатнае карыстанне. Хоць было вядома, што пры выдзяленні грантаў Еўракамісія ў якасці абавязковай умовы патрабуе, каб будынак знаходзіўся ва ўласнасці таго, хто рэалізуе праект.

«Улічваючы гэтую акалічнасць, чыноўнікі паабяцалі вырашыць гэтае пытанне да выдзялення гранта. Было сказана: вы атрымаеце грошы, а мы пытанне ўласнасці урэгулюем ў працэсе рэалізацыі праекта. І мы пераканалі Еўракамісію, што будынак будзе ва ўласнасці бізнес-інкубатара», – распавядае Эдуард Вайцяховіч.

Пакуль не ўрэгулявана пытанне ўласнасці на будынак, Мінэканомікі Беларусі не можа зарэгістраваць праект, а значыць, бізнес-інкубатар не можа атрымаць з рахунку, на якім ляжаць грошы, ні цэнта.

Што далей? Мінаблвыканкам, які з'яўляецца ўласнікам спрэчных будынкаў, сёння не супраць перадаць іх ва ўласнасць цэнтру – зараз заканадаўства гэта дазваляе. Аднак цяперашняе заканадаўства патрабуе скасаваць ранейшы дагавор і заплаціць штраф (264 млн. рублёў) за невыкананне ўмоў інвестыцыйнага дагавора (патрабавалася правесці рэканструкцыю будынкаў). «Але мы не маглі правесці рэканструкцыю гэтых памяшканняў, таму што нам не дазволілі выкарыстоўваць атрыманыя грошы. Тым не менш па рашэнні суда ўжо давялося заплаціць 45 млн. рублёў », – тлумачыць Эдуард Вайцяховіч.

Ён прызнаецца, што сельскі бізнес-інкубатар задумваўся для таго, каб стварыць мадэль развіцця бізнесу ў сельскай мясцовасці, каб потым тыражаваць гэты вопыт на іншыя рэгіёны Беларусі.

«А пакуль праект стаіць, грошы ляжаць без руху. Думаю, гэта не бясконца, – скарыстацца грашыма трэба ва ўстаноўлены тэрмін, і час заканчваецца. Калі нам не ўдасца зарэгістраваць праект, то давядзецца вярнуць грошы ў Еўрасаюз. Няўжо яны не патрэбныя Беларусі?» – Здзіўляецца Эдуард Вайцяховіч.

“БЕЛРЫНАК” ТАЦЦЯНА МАНЁНАК