Аўтар з Ашмянаў Віктар Марціновіч напісаў баявік пра моўны бізнес. Рэцэнзія
Беларусі няма. Гісторыі няма. Мовы няма. Хаця не, мова ёсць. Толькі цяпер яна – наркотык. Забаронены наркотык, за ўвоз і захоўванне якога прадугледжанае (уявіце сабе!) смяротнае пакаранне.
Піша Настасся Роўда:
Дзеянне рамана Марціновіча “Мова” разварочваецца ў Мінску. На кітайскім календары 4741 год. Чаму кітайскім? Мы з вамі акунуліся ў часы ўзвышэння Саюзнай дзяржавы Кітая і Расіі.
Рэлігія сёння – рэклама еўрапейскіх брэндаў, на якую можна маліцца. Пачуцці – да аднаго месца. Плакаць некультурна, няможна. Кахаць – пошла. У трэндзе халодны сэкс і абыякавасць адно да аднаго.
З вокладкі кнігі: “Гэты раман – страшны сон пра будучыню, прадухіліць якую можна толькі ў лучнасці з тым скарбам, вакол якога і распачынаецца дзеянне гэтага лінгвістычнага баевіка”.
“Мы стасуемся толькі тады, калі нас нешта звязвае. І гэта – нармальна. Проста я – занадта сентыментальны”, – гаворыць дылер Сярожа з блакітнымі вочкамі. Якія, на думку гаспадара, даюць права гандляваць наркотыкамі і перавозіць іх праз мяжу. Па яго філасофіі, толькі з-за інтэлектуальнага твару і гэтых вочкаў Дзяржнаркакантроль яшчэ не зрабіў з яго пакамечанае мяса.
У эпоху, калі з-за некалькіх радкоў мовы можна трапіць на дзесяць гадоў за краты, ён носіць у заплечніку друкаванку. Санеты Шэкспіра ў перакладзе Дубоўкі.
Кніга трапіла Сярожу выпадкова. Ім хацелі пакарыстацца, хацелі, каб ён проста правёз друкаванку праз мяжу. Пасля скарб планавалі забраць. Выкрасці, каб той нават і не ведаў, што ім пакарысталіся. Не атрымалася. Як Сярожу шанцавала на мяжы, так пашанцавала і тут.
За ім пачынаюць сачыць, выклікаюць на размову. Сур’ёзныя людзі з Чайна-Таўна.
У Мінску, над Нямігай, кіламетр на кіламетр, шматпавярховы горад, збудаваны “са смецця” кітайцамі. У іх там свой моўны бізнес. Яны штодзень заганяюць наркаманам мову і маюць з гэтага шалёныя прыбыткі.
Кожная старонка трымае ў напружанні. Увесь час з’яўляюцца новыя дэталі, новыя падрабязнасці.
З кожным радком раман усё больш уцягвае ў сябе. Ты быццам вада, якую зацягвае ў вір. І калі спачатку яшчэ можна адарвацца, то пасля, як з тымі ж наркотыкамі, немагчыма.
Кніга не адпускае. Гэтак жа, як і мова яе герояў. Таму што блізка. Таму што пра набалелае. Таму што пра самае дарагое, што ў нас з вамі ёсць.
Мова.
Сюжэт настолькі абсурдны, што ў пэўны час здаецца цалкам верагодным. Так бывае ў жыцці, калі самы немагчымы сцэнар раптам становіцца рэальнасцю.
Кітайцы з іх Чайна-таўнам, мова, што стала наркотыкам, друкаванка, за якую лічаныя беларусы, што не забыліся на тое, кім яны ёсць, гатовыя аддаць жыццё.
Пакуль што большасць з нас разумее мову. Але з кожным немаўлём мы ўсё далей і далей ад яе. І ніхто не скажа, як мова пачне на нас уздзейнічаць, калі мы забудземся на яе.
Які беларускамоўны не сутыкаўся з гэтай фразачкай “говоріте со мной нормально”, ад якой пачынае ванітаваць? Будучыня мовы залежыць толькі ад нас. Ад кожнага з нас.
Раман з’явіўся своечасова. Пакуль што мы можам выбіраць дарогу, па якой будзем крочыць.
Можа, вы і не ўбачыце таго шляху, на які мы ступаем. Можа, вы і не знойдзеце нічога ў гэтай кнізе.
Можа, проста я занадта сентыментальная.
Даведка “РГ”. Віктар Марціновіч.
Нарадзіўся ў 1977 годзе ў Ашмянах.
Напісаў тры кнігі, атрымаў беларускую літаратурную прэмію “Дэбют” і ўвайшоў у доўгі спіс расійскай “Нацбэст”.
Творы перакладаліся на нямецкую, англійскую, фінскую, шведскую і польскую мовы, былі станоўча адзначаныя ў рэцэнзіях у Publishers Weekly, Times Literary Supplement, New York Times Review of books.