Беларусі няма. Гісторыі няма. Мовы няма. Хаця не, мова ёсць. Толькі цяпер яна – наркотык. Забаронены наркотык, за ўвоз і захоўванне якога прадугледжанае (уявіце сабе!) смяротнае пакаранне.

Піша Настасся Роўда:

Дзеянне рамана Марціновіча “Мова” разварочваецца ў Мінску. На кітайскім календары 4741 год. Чаму кітайскім? Мы з вамі акунуліся ў часы ўзвышэння Саюзнай дзяржавы Кітая і Расіі.

Рэлігія сёння – рэклама еўрапейскіх брэндаў, на якую можна маліцца. Пачуцці – да аднаго месца. Плакаць некультурна, няможна. Кахаць – пошла. У трэндзе халодны сэкс і абыякавасць адно да аднаго.

З вокладкі кнігі: “Гэты раман – страшны сон пра будучыню, прадухіліць якую можна толькі ў лучнасці з тым скарбам, вакол якога і распачынаецца дзеянне гэтага лінгвістычнага баевіка”.

“Мы стасуемся толькі тады, калі нас нешта звязвае. І гэта – нар­мальна. Проста я – занадта сентыментальны”, – гаворыць дылер Сярожа з блакітнымі вочкамі. Якія, на думку гаспадара, даюць права гандляваць наркотыкамі і перавозіць іх праз мяжу. Па яго філасофіі, толькі з-за інтэлектуальнага твару і гэтых вочкаў Дзяржнаркакантроль яшчэ не зрабіў з яго пакамечанае мяса.

У эпоху, калі з-за некалькіх радкоў мовы можна трапіць на дзесяць гадоў за краты, ён носіць у заплечніку друкаванку. Санеты Шэкспіра ў перакладзе Дубоўкі.

Кніга трапіла Сярожу выпадкова. Ім хацелі пакарыстацца, хацелі, каб ён проста правёз друкаванку праз мяжу. Пасля скарб планавалі забраць. Выкрасці, каб той нават і не ведаў, што ім пакарысталіся. Не атрымалася. Як Сярожу шанцавала на мяжы, так пашанцавала і тут.

За ім пачынаюць сачыць, выклікаюць на размову. Сур’ёзныя лю­дзі з Чайна-Таўна.

У Мінску, над Нямігай, кіламетр на кіламетр, шматпавярховы горад, збудаваны “са смецця” кітайцамі. У іх там свой моўны бізнес. Яны штодзень заганяюць наркаманам мову і маюць з гэтага шалёныя прыбыткі.

Кожная старонка трымае ў напружанні. Увесь час з’яўляюцца новыя дэталі, новыя падрабязнасці.

З кожным радком раман усё больш уцягвае ў сябе. Ты быццам вада, якую зацягвае ў вір. І калі спачатку яшчэ можна адарвацца, то пасля, як з тымі ж наркотыкамі, немагчыма.

Кніга не адпускае. Гэтак жа, як і мова яе герояў. Таму што блізка. Таму што пра набалелае. Таму што пра самае дарагое, што ў нас з вамі ёсць.

Мова.

Сюжэт настолькі абсурдны, што ў пэўны час здаецца цалкам верагодным. Так бывае ў жыцці, калі самы немагчымы сцэнар раптам становіцца рэальнасцю.

Кітайцы з іх Чайна-таўнам, мова, што стала наркотыкам, друкаванка, за якую лічаныя беларусы, што не забыліся на тое, кім яны ёсць, гатовыя аддаць жыццё.

Пакуль што большасць з нас разумее мову. Але з кожным немаўлём мы ўсё далей і далей ад яе. І ніхто не скажа, як мова пачне на нас уздзейнічаць, калі мы забудземся на яе.

Які беларускамоўны не сутыкаўся з гэтай фразачкай “говоріте со мной нормально”, ад якой пачынае ванітаваць? Будучыня мовы залежыць толькі ад нас. Ад кожнага з нас.

Раман з’явіўся своечасова. Пакуль што мы можам выбіраць дарогу, па якой будзем крочыць.

Можа, вы і не ўбачыце таго шляху, на які мы ступаем. Можа, вы і не знойдзеце нічога ў гэтай кнізе.
Можа, проста я занадта сентыментальная.

Даведка “РГ”. Віктар Марціновіч.

Нарадзіўся ў 1977 годзе ў Ашмянах.

Напісаў тры кнігі, атрымаў беларускую літаратурную прэмію “Дэбют” і ўвайшоў у доўгі спіс расійскай “Нацбэст”.

Творы перакладаліся на нямецкую, англійскую, фінскую, шведскую і польскую мовы, былі станоўча адзначаныя ў рэцэнзіях у Publishers Weekly, Times Literary Supplement, New York Times Review of books.

Настасся Роўда, "Рэгіянальня газета"