17-21 чэрвеня 2013 года. Лета. Польшча. Люблін. Транснацыянальны фестываль ландшафтнага дызайну “Адкрыты горад”. У рамках фестывалю польскі мастак Павел Альтхамер і беларуская мастачка Марына Напрушкіна сабралі каманду з 30 чалавек ды стварылі новы грамадскі парк у цэнтры Любліна.

У пэўны час у пэўным месцы сабраліся людзі з розных краінаў свету з мэтай стварыць новы грамадскі парк.

 

Падарыць яго гораду з гістарычнымі традыцыямі i вопытам мультыкультурнасці, які жорстка адкарэктавала другая сусветная вайна.

Да яе пачатку ў Любліне налічвалася каля 50% габрэйскага насельніцтва, тут кампактна пражывалі разам з палякамі беларусы, украінцы, рускія... “Тут і цяпер” пра страту цярпімасці і талерантнасці яскрава нагадвае Майданек. Былы канцэнтрацыйны лагер смерці, дзе загінула каля 360 тысяч чалавек. У нашы дні – музей, які нагадвае пра жахлівыя рэчы, якія адны людзі рабілі з другімі.

У кожнага з удзельнікаў фестывалю – свае думкі пра праект.

Анда Ротэнберг, куратар фестывалю “UNI-ON/JA, Адкрыты горад”

У праекце, дзе так шмат мастакоў ды інсталяцый, мне вельмі цікава паглядзець, як яны ўсе падыйдуць да тэмы, да яе раскрыцця… Такі складаны і важны сюжэт - ад уніі да ўніі…

У супярэчлівых варунках нашага свету заўжды знаходзяцца нацыі, якія з-за нейкіх ненатуральных палітычных авантур разрываюцца паміж рознымі дзяржавамі. Гэтыя палітычныя варункі падзяляюць людзей адной нацыі. Люблін калісці знаходзіўся ў цэнтры вялікай Польшчы, Рэчы Паспалітай. Гэта была вялікая ўнія, дзе ішла гаворка пра Польшчу і Літву, але мала казалася пра Украіну, Беларусь, Малдову, пра татараў і габрэяў, якія жылі тут. У наш час Люблін, які раней знаходзіўся ў цэнтры пэўнага свету, цяпер апынуўся на мяжы ўжо іншага свету. І складаецца з зусім іншых культурных, моўных канструкцый. Калі глядзець ад Атлантыкі, то гэта проста іншы канец Еўропы, Беларусь ды Україна зноўку не ўлічваюцца.

Праект Марыны Напрушкінай – пра тое, што існуе напаўзабытая, але моцная сувязь паміж Польшчай, Беларуссю ды Украінай. Мяжа Еўропы ўсё ж такі Урал.

І мне вельмі цікава зразумець, як бачаць такія праблемы іншыя мастакі. З Турцыі, Партугаліі, Германіі, Шатландыі. Ёсць яшчэ Прыбалтыка, ёсць польскія мастакі, якія спрабуюць зразумець, дзе яны цяпер. Мне вельмі цікава, як гэта ўсё рэалізуецца на адной пляцоўцы – у польскім горадзе Любліне.

Сільвія. Нарадзілася ў Польшчы (Вроцлаў), а жыве ў Берліне. Свой універсітэцкі дыплом на факультэце геаграфіі прысвяціла тэме “Гарадскія сады”

Здорава, што ў адным месцы змаглі сустрэцца такія розныя людзі! Змаглі працаваць разам, дамаўляцца, вырашаць рабочыя пытанні і ствараць нешта новае.
Рух гарадскога садаводства (ці агародніцтва) з’явіўся ў буйных гарадах ЗША ды Германіі як пратэст супраць пераўтварэння сучасных гарадоў у гетта са шкла і бетону, дзе не засталося нічога жывога, дзе людзі не могуць свабодна дыхаць, працаваць і адпачываць. Глабальнае гарадское садаводства – гэта суполка людзей, што жывуць побач, у адным раёне. Яны збіраюцца разам і ажыццяўляюць нейкі праект… Людзі проста не адчуваюць сваёй прыналежнасці да месца жыхарства і спрабуюць гэта выправіць, зрабіць месца пражывання больш прыгожым, утульным, “жывым”.

У розных людзей з розных краінаў свету ёсць свае прычыны для заняткаў гарадскім садаводствам-агародніцтвам: хтосьці робіць гэта таму, што хоча адчуць жывую прыроду, садавіну, гародніну, кветкі, а камусьці проста не хапае грошай на экалагічныя і натуральныя прадукты харчавання ў крамах. У Германіі прыхільнікамі гарадскога садаводства часта становяцца сем’і з дзецьмі, каб паказаць, напрыклад, як растуць клубніцы, што гэта насамрэч адбываецца не ў супермаркетах. І колькі працы трэба, каб вырасціць смачныя ягады, садавіну, гародніну. Выхоўваецца адказнасць: расліна не паліваецца, яна загіне.

Міжкультурныя сады. Гэты падвід гарадскога садаводства ў Германіі паказальны ў плане інтэграцыі розных народаў. На адной пляцоўцы могуць сустрэцца і працаваць разам з немцамі людзі з Аўганістана, Турцыі, Чачні, Ірану і г. д. У такіх міжкультурных садах пасадка раслін не галоўнае, галоўнае – сацыяльныя функцыі праекту, да прыкладу, адукацыйныя курсы для жанчын. Жанчыны з азіяцкіх краінаў падчас абсалютна не валодаюць граматай, не ўмеюць чытаць і пісаць. Шмат цікавых прыкладаў у гэтым накірунку: людзі могуць разам займацца кулінарыяй, вытворчасцю натуральнай касметыкі ці хадзіць у басейн. Для жанчын з закрытых культураў – гэта шанец выйсці з абмежаванага кола зносінаў сваёй сям’і. У такіх праектах людзі проста вымушаны мець зносіны, размаўляць паміж сабой, вырашаць нейкія канфліктныя сітуацыі, і гэта вельмі важна.

Вельмі цяжка ў гарадскіх умовах знайсці плошчу для парка-сада-агарода і захаваць яе за сабой больш, чымсьці на адзін год…

У Беларусі - свае асаблівасці, і вясковыя дзеці ў большасці выпадкаў цудоўна ведаюць, як і дзе растуць клубніцы. Кіраўніца ГА “Сяльчанка” Смаргонскага раёна Ала Мікалаеўна Шыцікава падчас агульнай размовы валанцёраў у парку распавяла пра стварэнне дзіцячай пляцоўкі ў Залессі, пра конкурс дзіцячых малюнкаў, прысвечаны выбару малых архітэктурных форм для гэтай пляцоўкі.

З Беларусі ў Люблін прыехала па запрашэнню мастачкi Марыны Напрушкiнай 12 чалавек, большасць з іх – прадстаўніцы ГА “Сяльчанка” з вёскі Залессе Смаргонскага раёна.

Дзякуючы “Сяльчанцы”, у Залессі праводзіцца шмат цікавых сустрэч і мерапрыемстваў. Тут створаны Вясковы сацыяльна-дзелавы цэнтр. Ужо чатыры разы запар праводзіўся фестываль-кірмаш “Залессе запрашае сяброў!”, на які прыязджалі людзі з усёй Беларусі ды іншых краінаў. Конкурсы кветкавых кампазіцый, майстар-класы народных майстроў, выстава-продаж сувеніраў, канцэрты розных музычных калектываў – вось няпоўны пералік таго, што адбываецца падчас свята. Галоўнае, што тут, побач з маёнткам кампазітара і палітыка Міхала Клеафаса Агінскага, вядомага па паланэзу “Развітанне з Радзімай”, маюць шанец сустрэцца і добра правесці час сябры, аднакласнікі, родзічы.

У Залессі здаўна любяць кветкі, і кожная жанчына, што прыехала на люблінскі фестываль, з’яўляецца дызайнерам-практыкам свайго кветніка, сада і агарода. Вельмі прыгожыя кветнікі ў Валянціны Маркевіч ды Вольгі Пачыкоўскай, а вось Вераніка Шчуроўская, Таццяна Кежун і Марыя Зенкевіч прынялі ўдзел у конкурсе праектаў па развіццю жаночага малога бізнэсу ў сельскай мясцовасці Праграмы Матра. Гэта дало ім магчымасць набыць неабходнае абсталяванне (цяпліцы, насенне кветак…) і распачаць сваю справу.

Жанчыны-валанцёркі з Залесся вельмі рады, што змаглі прыехаць на фестываль. Усе яны – прадстаўніцы розных прафесій (бухгалтар, бібліятэкар, выхавальнік дзіцячага садка, настаўніца, ідэолаг (!) на мясцовым заводзе і майстра цэху адтуль жа, пенсіянеры, хатнія гаспадыні…), якіх аб’ядноўвае малая радзіма – Залессе. Для многіх жанчын з Залесся Люблін стаў шанцам адарвацца ад хатніх клопатаў і адкрыць для сябе штосьці зусім новае. Убачыць новых людзей, прыгожы еўрапейскі горад, папрацаваць у камандзе людзей з іншых краінаў.

Перапіска, прысвечаная нашаму парку, ішла каля двух месяцаў. Вельмі шкада, што не змагла прыехаць у Люблін адна з актыўных удзельніц завочнага абмеркавання і стварэння канцэпцыі парку – ландшафтны дызайнер з Менска Наталля Манаенкава. Візавыя пытанні звычайных беларусаў падчас астаюцца без адказу, або расцягваюцца ў часе настолькі, што не супадаюць з часам правядзення канкрэтнага фестывалю.

Ангеліна Разінкова, горад Арцёмаўск, Данецкая вобласць, Україна

Вясной мне патэлефанавалі сябры і прапанавалі паўдзельнічаць у праекце “Ствары парк разам”. Мы паспрабавалі, падалі заяўку - і нас запрасілі ў Люблін. Было вельмі цікава папрацаваць з жанчынамі з Беларусі, было цікава пазнаёміцца з людзьмі з іншай краіны, пачуць, як там жывуць людзі… Мае чаканні ад праекта апраўдаліся. Было б вельмі цікава зірнуць на парк праз нейкі час, убачыць фота…

Аляўціна Сохіна, Стаханаў, Луганская вобласць, Украіна

Прыехала на фестываль выпадкова, замест іншага чалавека. Хачу стварыць новы парк у сваім горадзе. І мая асабістая гісторыя, гісторыя маёй сям’і звязаная з Люблінам. У пачатку 20 ст. прабабуля са сваім братам з’ехалі з ваколіц Любліна на Украіну (паселішча Камень). Чаму – засталося таямніцай… Засталіся дакументы і старыя фота. Ведаю дакладна, што тут жывуць мае родзічы. Хачу аднавіць свой радавод.

Шахты, заводы – праблемы экалогіі вельмі актуальныя для Луганскай вобласці. Зразумела, у Стаханаве ёсць свае “фішкі”. У нас ёсць прыватны парк - прыгожая тэрыторыя ў цэнтры горада. Возера. Расліны. Атракцыёны і кавярні. Ёсць і гарадскі палац культуры імя Горкага з карцінамі мастака Андрэя Лайтарука. Будынак у форме самалёта - візітная картка нашага горада.

Сама я працую ў Першамайску. Менавіта тут я і хачу стварыць парк на месцы закінутага гарадскога сквера. Я мару стварыць тэматычны парк, магчыма, з экалагічным ухілам… Гэта магло б быць прыгожае месца адпачынку для дзяцей і моладзі.

Каця Іваноўская, нарадзілася ў Менску, але ўжо 12 год жыве ў Берліне

Захапляюся ландшафтным дызайнам ўжо год, чытаю кнігі, але практыкі да Любліна не было. Уражанні розныя, розныя людзі і настроі. Мяне захапляе ідэя грамадскага парку, парку, расліны якога набліжаны да прыроды.

Вольга Гуцала і Наста Гузенка, студэнткі (графічны дызайн), Луганск, Украіна

Нам вельмі спадабалася старое места Любліна. І мы марым захаваць старую частку Луганска, таму што ёсць варыянт забудовы яе офісамі са шкла і бетону. “Рэканструкцыя” можа знішчыць тую маленькую частку старога места, якая яшчэ захавалася ў такім вялікім прамысловым цэнтры, як Луганск. На самай першай вуліцы нашага горада жыў вядомы лінгвіст-навуковец Уладзімір Даль І гэта адна з асаблівасцей, што магла б зацікавіць патэнцыйных турыстаў.

Арцём Коласаў, студэнт, факультэт мастацка-кампутарнай графікі, Луганск, Украіна

Цікаўлюся плакатам, сучасным мастацтвам, але лічу, што нельга абысціся без ведання мастацтва класічнага… Трэба ведаць асновы і пачынаць рабіць нешта сваё. Новыя мясціны і новыя знаёмствы – гэта заўжды здорава, і я вельмі ўдзячны праекту за магчымасць папрацаваць у Любліне, стварыць прыгожы парк, які будзе радаваць месцічаў.

Андрэй Раманенка, студэнт, факультэт мастацка-кампутарнай графікі, Луганск, Украіна

Цікаўлюся дызайнам, жывапісам, графікай, захапляюся плакатам… Вельмі рады, што трапіў у Люблін. Канечне, постсавецкія краіны адсталі ад еўрапейскіх мастацкіх тэндэнцый, але такія праекты даюць шанец нам дагнаць Еўропу, і, думаю, мы можам зрабіць гэта. Сучаснаму мастацтву на Украіне патрэбна падтрымка, але я патрыёт і спадзяюся, што ў нас усё будзе добра! У нас ужо ёсць цікавыя пачынанні, толькі ў адрозненне ад еўрапейскіх краінаў у краінах постсавецкіх не адпрацаваны фармат узаемадачыненняў паміж мастакамі і чыноўнікамі. Ёсць цікавыя мастакі, але яны не ведаюць, як прыйсці да грамадскасці са сваімі ідэямі і праектамі, як іх прасоўваць. У нашым горадзе ўжо пяты год адбываецца цікавая выстава сучаснага мастацтва “+/- 15”.

На ўрачыстым адкрыцці фестывалю і парка прысутнічалі намеснік міністра культуры Маргарыта Аміланоўская ды куратар фестывалю “Адкрыты горад” Анда Ротэнберг.

Людзі з розных краінаў свету сабраліся ў цудоўным горадзе і падарылі яму парк. Вельмі хочацца, каб ён захаваўся, жыў і радаваў дзяцей ды дарослых сваёй прыгажосцю. Ёсць ідэя вярнуцца ў Люблін і падрыхтаваць парк да зімы. Трэба знайсці надзейных валанцёраў на месцы, якія маглі б далей клапаціцца пра расліны і дзіцячую пляцоўку – сваоеасаблівы пазітыўны “дадатак” да парку. Хочацца верыць, што ўсё атрымаецца!

Дар’я Ліс

Фота Марыны Напрушкінай

Парк Таксім-Гезі ў Стамбуле – адзін з самых маленькіх паркаў гэтага вялікага горада! – паказаў, што грамадскасць можа мець сваё меркаванне і гэта меркаванне адстойваць… Аўтарка дадзенага тэксту ў дзяцінстве была моцна ўражаная смеццем у мясцовым лесе, з-за якога гублялася ўся яго прыгажосць. Вынікам стала зацемка ў дзіцячай газеце “Раніца”… Тая зацемка нічога не змяніла, але лакальная экалагічная праблема штурхнула да журналістыкі як прафесіі. Прафесія штурхае далей, праўда, не можа выштурхнуць з інваліднай каляскі… І ўсё ж немагчымасць танчыць хуткія танцы ды ездзіць на беларускіх цягніках з-за адсутнасці безбар’ернага асяроддзя не павінна перакрэсліць усё астатняе... Жыццё, падарожжы і цікавыя праекты.

Над паркам працавалі : Alevtyna Sokhina, Olha Hutsalo, Anastasiia Huzenko, Anhelina Razinkova, Andrii Romanenko, Artem Kolosov, Vladimir Oros, Veranika Shchurouskaya, Volha Pachykouskaya, Valiantsina Markewich, Tamara Kazlouskaya, Tatsiana Keznun, Maryia Zenkevich, Liudmila Hradzitskaya, Iryna Artmoshyna, Hellena Bykova, Katja Iwanowskaja, Sylwia Handzik, Natalia Manaуenkova, Alla Shitikava, Jeanna Kroemer, Igor Znyk, Darja Lis, Aleg Lis, Tamara Lis, Malgorzata Przegalinska, Paulina Borowka, Justyna Kapeluszna, Dorota Florek, Aneta Zienkiewicz, Dorota Kowalska, Marina Naprushkina, Martin Althamer, Pawel Althamer and other.